Strefy czystego transportu – korzyści dla mieszkańców miast

Strefy czystego transportu to nowe narzędzie do wykorzystania przez samorządy w Polsce. W innych krajach funkcjonują już od kilku lat. Jakie korzyści niosą ze sobą strefy czystego transportu?

Czym jest strefa czystego transportu?

W Europie funkcjonuje kilkadziesiąt stref z ograniczeniami wjazdu dla pojazdów. Strefy dzielą się na dwa rodzaje: strefy niskoemisyjne (low-emission zones: LEZ) oraz rzadziej występujące, zeroemisyjne (zero-emission zone: ZEZ, czy również ultra low-emission zones: ULEZ). Pierwszy rodzaj ma za zadanie wyeliminować z ulic pojazdy napędzane benzyną i olejem napędowym. Drugi ma za zadanie umożliwić wjazd jedynie pojazdom z napędem elektrycznym, nie wolno do nich wjeżdżać również samochodom z silnikiem hybrydowym.

Strefy w Europie

Jedną z najdłużej funkcjonujących stref niskoemisyjnych jest strefa w Londynie, działająca od 2008 roku. W tym samym czasie uruchomiono strefy w Berlinie, Hanowerze i Kolonii. W Niemczech strefy czystego transportu funkcjonują pod nazwą Umweltzone – stref ekologicznych. Pojazdy są klasyfikowane według następujących kategorii: zielone (nowe, czyste pojazdy), żółte (starsze i diesle) oraz czerwone (najstarsze auta). Strefy wprowadzono również w innych krajach. W Holandii – w Utrechcie, Rotterdamie; w Belgii – w Antwerpii i Brukseli; w Szwecji – w Sztokholmie, Lund, Malmo i Gotteborgu, a także w miastach Francji i Włoch. Do wyżej wymienionych krajów dołącza także Polska.

Dwie ustawy i kontrowersje

Strefy czystego transportu zostały zdefiniowane w ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych (ustawa z 11 czerwca 2018 r.), a zapisy dotyczące ich wytyczania doprecyzowano w nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach (ustawa z 6 czerwca 2018 r.). W dniu 29 sierpnia 2018 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych ustanawiające dwa nowe znaki drogowe do oznaczania granic strefy czystego transportu: D-54 „strefa czystego transportu” oraz D-55 „koniec strefy czystego transportu”. Godziny obowiązywania zakazu wjazdu ustalono na godziny 9:00-17:00, przewidziano 3-letnie okresy przejściowe. Ponieważ przepisy są podzielone na dwie ustawy, a przy tym nie do końca ścisłe, budzą liczne kontrowersje i z pewnością nie zachęcają samorządów do szybkiej implementacji nowego prawa.

Strefa czystego transportu

Strefa czystego transportu została zdefiniowana przez polskiego ustawodawcę jako obszar, który można wytyczyć w mieście zamieszkanym przez co najmniej 200 tysięcy osób (dotyczy więc około 30 miast w Polsce). Tereny, na których samorząd może wyznaczyć strefę to miejsca charakteryzujące się zwartą zabudową mieszkalną i usługowo-publiczną. Będą to więc najczęściej centra miast i dzielnice śródmiejskie, zamieszkane przez wielu mieszkańców lub uczęszczane ze względu na położenie urzędów, szkół, uniwersytetów, muzeów czy obiektów ochrony zdrowia. W strefie poza pieszymi i komunikacją publiczną, będą mogły się poruszać jedynie samochody z napędem elektrycznym, wodorem lub gazem ziemnym. Strefy będą wytyczane lokalnie, poprzez przyjęcie przez radę miasta stosownej uchwały.

Dlaczego warto ograniczać transport samochodowy w centrum miasta?

Indywidualny transport samochodowy jest jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza i – w odróżnieniu od zanieczyszczeń emitowanych z kominów w okresie grzewczym – występuje przez cały rok. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w Polsce co roku z powodu złego stanu powietrza umiera 45.000 osób. Poza dwutlenkiem i tlenkiem węgla samochody zanieczyszczają powietrze tlenkiem azotu i wodorowęglanami. W spalinach obecne są także pyły: cząsteczki sadzy, popiołów oraz metali ciężkich, które razem tworzą najbardziej groźny dla człowieka pył zawieszony. Udowodniono, że ciągła ekspozycja na pył o średnicy nie przekraczający 2,5 μm powoduje wzrost chorób układu oddechowego i krążenia. Ponadto nadmierny ruch pojazdów przyczynia się znacząco do degeneracji przestrzeni miejskiej, zamierają handlowe funkcje ulic, rezygnuje się ze skwerów i zieleńców na rzecz parkingów, pogarsza się bezpieczeństwo pieszych i rowerzystów. Wraz z tymi zmianami przestrzeń śródmiejska staje się mniej atrakcyjna dla pieszych, życie miasta zamiera i przenosi się do galerii handlowych.

Korzyści dla mieszkańców miast

Wyznaczenie strefy czystego transportu będzie się wiązać z wieloma korzyściami dla mieszkańców centrum miasta. Przede wszystkim poprawie ulegnie jakość powietrza oraz zmniejszy się natężenie hałasu. Mniejsza ilość samochodów pozwoli odżyć zapchanym autami ulicom. Związane z tym uspokojenie ruchu będzie służyć ożywieniu ulic pod względem handlowym, kulturalnym i społecznym. Zwiększy się także bezpieczeństwo pieszych i rowerzystów, w tym przede wszystkim osób najbardziej narażonych na wypadki komunikacyjne: dzieci i osób starszych. Łatwiej będzie poruszać się po mieście także osobom z niepełnosprawnościami.

Gdzie strefa w Bydgoszczy?

W Bydgoszczy brakuje zwartych obszarów wolnych od samochodów. Nawet Wyspa Młyńska, która stanowi wizytówkę miasta, często zamienia się w parking. Na ul. Długiej, gdzie obowiązują godzinowe ograniczenia w poruszaniu się samochodem, często w ciągu dnia można zauważyć przejeżdżające i parkujące pojazdy. Podobnie ze Starym Rynkiem, przez który, tuż obok ogródków gastronomicznych, raz po raz przemykają samochody. Przedstawiona przez nasze Stowarzyszenie organizacja ruchu drogowego dotycząca rewitalizowanego obecnie Starego Rynku i najbliższych okolic wydaje się naturalną propozycją do przejścia w przyszłości w obszar otoczony strefą czystego transportu. Równocześnie należy myśleć o rozszerzeniu strefy w kierunku północnym – z uwzględnieniem w przyszłości ul. Focha, tak by zapewnić pieszym jak najlepsze skomunikowanie między Starym Miastem a Śródmieściem.

Więcej o strafach czystego transportu i elektromobilności na stronach Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg Mazowieccki.